Czym są smart kontrakty?
Ze względu na rozwijającą się, w ostatnich latach, technologię blockchain, pojawia się coraz więcej możliwości jej wykorzystania. Jedną z nich są smart kontrakty, czyli inteligentne umowy cyfrowe. Inteligentne kontrakty nie są czymś nowym, jednak nie są dla wszystkich pojęciem zrozumiałym. Czym są zatem smart kontrakty?
Początki powstania smart kontraktów
Początki smart kontraktów sięgają lat 90 XX wieku i zostały opisane przez Nicka Szabo. Wówczas przedstawił on pomysł stworzenia protokołu, który w sposób automatyczny wykonywałby zapisane w nim zobowiązania. W dokumencie omówiono potencjalne zastosowania dla inteligentnych umów w różnych obszarach, m.in. w systemach kredytowych, procesorach płatności czy oprogramowaniu pomagającym zarządzaniem prawami autorskimi. Smart kontrakty zdefiniowano wtedy jako “narzędzie, które formalizuje i zabezpiecza sieci komputerowe łącząc protokół sieciowy z interfejsem użytkownika”.
Pierwsze zastosowanie smart kontraktów miało miejsce dopiero w 2009 roku, kiedy pojawił się Bitcoin. Jednak ich praktyczne zastosowanie było ograniczone. Sprowadzało się ono tylko do dokonywania płatności między użytkownikami.
Inteligentne kontrakty już od wielu lat są wspierane przez protokół sieci Bitcoin. Jednak forma cyfrowych umów, którymi są smart kontrakty, została rozpowszechniona przez twórcę i współzałożyciela sieci Ethereum – Vitalika Buterina. Umożliwiła ona wówczas zawieranie smart kontraktów na większą skalę. Warto tutaj wspomnieć, że podejście do kwestii smart kontraktów różni się pomiędzy każdą z sieci blockchain.
Znaczenie smart kontraktów
Smart kontrakty (inaczej smart contracts, inteligentne kontrakty, inteligentne umowy cyfrowe) stanowią jeden z etapów rozwoju technologii blockchain. Jest to nowoczesne narzędzie, które znajduje się pod postacią programów komputerowych lub protokołów transakcji. Natomiast ich celem jest automatyczne wdrażanie warunków umowy. Zatem, można je opisać, jako programy czy aplikacje zapisane w systemie rozproszonego rejestru, które w sposób samoobsługowy wykonują określone zadania. Oznacza to, że cyfrowe umowy są egzekwowane przez określony zestaw reguł bez ingerencji człowieka. Natomiast te reguły są wstępnie zdefiniowane przez kod komputerowy, który jest replikowany i wykonywany przez wszystkie węzły działające w danej sieci blockchain.
Od lat prekursorem technologii blockchain jest Malta, która w listopadzie 2018 roku wprowadziła szereg ustaw. Dotyczyły one smart kontraktów. Dzięki temu wprowadzono również legalną definicję tego pojęcia. Brzmi ona:
“Smart kontrakt to porozumienie technologiczne składające się z protokołu komputerowego lub z umowy zawartej w całości lub w części w elektronicznej formie, która jest możliwa do zautomatyzowania oraz egzekwowania przez kod komputerowy, pomimo, że niektóre jej części mogą wymagać ingerencji człowieka i jego kontroli, a które mogą być egzekwowane zwykłymi metodami prawnymi lub poprzez zmieszanie obu tych metod”.
Na podstawie w/w definicji można stwierdzić, że smart kontrakt jest programem komputerowym bądź protokołem transakcji działającym w sieci blockchain. Zostaje on zrealizowany w momencie, gdy zostaną spełnione wprowadzone wcześniej do niego warunki. Jest to odwzorowanie umowy tradycyjnej. Oznacza to, że gdy zostaną wypełnione wzajemne zobowiązania obu stron na zasadzie, jeśli ziści się zdarzenie X, wówczas nastąpi realizacja zdarzenia Y, dochodzi wówczas do automatycznej realizacji smart kontraktu.
Dodatkowo, inteligentny kontrakt może być tylko jednym z elementów tradycyjnej umowy. Mimo wszystko samo ich zawarcie nie wymaga żadnego zapisu na nośniku materialnym (np. kartce papieru) czy potwierdzenia osoby trzeciej.
Działanie smart kontraktów
Smart kontrakty działają w formie samoobsługowych aplikacji. Ten prosty kod funkcjonuje, przede wszystkim, w sieci blockchain, a dana sieć postrzega inteligentne kontrakty jak zwykłego użytkownika. Dzięki temu, może on samodzielnie wysyłać i odbierać transakcje, a także odczytywać znajdujące się na blockchainie dane.
Inteligentne kontrakty to proste i szybkie rozwiązanie. Dodatkowo mniej narażone na błędy i manipulacje spowodowane czynnikiem ludzkim, jak w przypadku umów tradycyjnych. Ponadto umowy sporządzane na blockchainie są aktualizowane w czasie rzeczywistym. Ważną cechą jest brak konieczności udziału pośredników i instytucji centralnych. Co oznacza, że funkcjonowanie smart kontraktu nie jest uzależnione od jakiegokolwiek podmiotu. Dodatkowo może dokonywać się wyłącznie w przestrzeni cyfrowej, bez konieczności jakiegokolwiek działania w świecie realnym.
Smart kontrakty można określić jako program deterministyczny. Oznacza to, że wykonuje on określone zadanie, wówczas wtedy gdy zostaną spełnione postawione w nich warunki. Składa się on z zestawu reguł, które można określić schematem “jeśli… to…”. Czyli, jeśli spełni się zdarzenie X, to wtedy nastąpi realizacja zdarzenia Y i wówczas dojdzie do natychmiastowej realizacji smart kontraktów. Obie strony mogą być pewne, że jeśli warunki nie zostaną spełnione, to zapis nie będzie zrealizowany.
Każdy smart kontrakt, to tak naprawdę fragment kodu, który działa i funkcjonuje dzięki rozproszonej sieci węzłów (blockchain). Inteligentne umowy pozwalają na tworzenie swoistych protokołów sieciowych. Dzięki czemu użytkownicy nie muszą wzajemnie sobie ufać. Co oznacza, że obie strony mogą podejmować zobowiązania za pośrednictwem blockchain, bez konieczności wzajemnego poznawania się. Dodatkowo eliminują również konieczność zasięgania pomocy ze strony osób trzecich. Brak pośredników, oznacza także, zmniejszenie kosztów zawierania inteligentnych umów cyfrowych.